Algıda Seçicilik Nedir İç ve Dış Etmenleri Nelerdir?


„Bulutlarda olan çarpışma, sağır biri tarafından sadece yıldırım, kör biri tarafında ise sadece gök gürültüsü olarak algılanır.“ – George Santayana

Psikolojik bir kavram olan algıda seçicilik, kişinin algı sürecini etkiler. Kişi nesnelerden, olaylardan, çevredeki uyarıcılardan ya da nesnelerden bazılarına dikkat eder. Kişinin, daha önceki deneyimleri, rüyaları, benzer duyguları ve önyargıları, algılama esnasında etkileri açığa çıkar.

Algıda Seçicilik

Algıda seçicilikte ayrıca şiddetli uyarıcılar, hareketlilik, tekrar, aşırı zıtlık gibi uyarıcılar dış etmenler arasında yer alır. Beklenti, ilgi, inanç gibi konular ise iç etmenlerdendir. Algıda seçicilik, kişinin ihtiyaç duyduğu anda ya da uyarıcıların tetiklemesi ile ortaya çıkabilir. Bilinçli olarak yapılan bir davranış değildir.

İnsanlar gürültü ve kalabalık içinde kaldıklarında kendi ile ilgili olan şeyleri fark etmesi, algıda seçiciliktir. Günlük hayatta sürekli karşılaşma ihtimalimiz olan hamile kadınları, hamile olduktan sonra fark etmek algıda seçicilik nedeniyle gerçekleşir. Bir kargo firmasından kargo beklemeniz, yolda sürekli o aracı görmenize neden olur. İş hayatınızla ilgili konular konuşulduğunda istemsizce mutlaka kulak kabartırsınız.

İnsanlar uyarıcıların belirli bir bölümünü algılar. Çünkü insan beyninin algı oluşturma konusunda kapasitesi kısıtlıdır. Bütün dikkatimizi uyarıcılara veririz ve uyarıcı hakkındaki şeyleri algılarız.

Kamp yaparken, çalılardan ses geldiğini düşündüğünüzde, çalı sesine odaklanmaya hatta seslere odaklanmaya başlarsınız.

Algıda İç ve Dış Etmenler

İç Etmenler

  • Duygularımızdan yola çıkarak gerçekleştirdiğimiz algılar (unicorn, panda, lama, çiçek, balon)
  • Açlık hissettiğimizde yiyecek şeyler aramamız algıda seçiciliktir
  • Önyargılı olduğumuz konuları, daha hızlı fark ederiz (ailesi ile sesini yükselterek konuşan insanların saygısız olduğunu düşünmek)
  • Bize öfke hissettiren olaylara karşı hassasiyetimiz oluşur ve daha dikkat ederiz (çocuğuna herkesin içinde bağıran anne ve babalar)
  • Korktuğumuz şeyleri daha kolay algılarız
  • Kaygı yaşadığımız durumlarda hassasiyet oluştururuz
  • Hipnoz ve telkin esnasında da algıda seçici oluruz
  • Geçmişimizde yaşadığımız benzer durumlar dikkatimizi çeker ( Trafikte daha önce motorla kaza yapan kişiler, motor sesi duyduklarında dikkat kesilirler)
  • Bizden farklı olan şeyler de algı sınırlar içerisinde yer alır (siyah saçlı bir insan, mavi, pembe saçlı insanları kolaylıkla algılar)

Dış etmenler

  • Fiziksel kaynaklı şeyleri algılarız
  • Toplumsal kaynaklı şeyler de dış etmenler arasında yer alır
  • Aniden havanın değişmesi (güneşli bir hava varken bir anda yağmur yağması)
  • Çevremizde yaşanan tuhaflıklar çabuk fark edilir
  • Duran ama bir anda hareket eden şeyleri daha kolay algılarız
  • Çevreyle uyumsuz olan şeyler daha kolay algılanır (bir piknik alanının yanmış kısmı)
  • Uyarıcının şekli ve büyüklüğü de algı hızını arttıran etmenlerdendir

Algıda seçicilikte iç etmenler dış etmenlere nazaran daha önemli bir rol oynar. Yeni bir araba aldıktan sonra o model arabalar daha çok dikkat çeker. Aslında neredeyse her gün aynı şeylere bakar ama kendi değerleri ve öncelikleri onun için önemli olan şeyi görmesini sağlar. Kişinin algılama süreci ile ilgilidir. Sadece ilgilendiği şeyleri görmek isteyen insanlar onlara odaklanır ve diğer şeyleri istemsizce görmezden gelir.